Skarpa Warszawska to teren o wyjątkowym znaczeniu i potencjale, i sam fakt, że takie miejsce na kulturalnej mapie stolicy jest wciąż słabo wykorzystane, jest wystarczającym powodem, dla którego warto myśleć o reaktywacji tej przestrzeni. Tak naprawdę jednak powodów dla zainteresowania się Skarpą, a w tym konkretnym przypadku - jedynie niewielkim jej fragmentem - jest więcej. Koncepcja urbanistyczna Zygmunta Stępińskiego, miejsce po dawnej rezydencji i ogrodach księcia Kazimierza Poniatowskiego, w tym rotunda Elizeum, dawny pałac Branickich - dziś Muzeum Ziemi, willa Pniewskiego, budynki sejmowe (także według projektu Pniewskiego), Lapidarium, monumentalne schody będące miniaturą słynnych Schodów Potiomkinowskich w Odessie, pięknie ukształtowany teren z głębokim wąwozem - tych kilka historycznych i przyrodniczych faktów buduje tło dla artystycznej ingerencji na obszarze parku im. Rydza-Śmigłego.

Od początku zastanawiała nas kwestia inercji miejsca, atmosfera zapomnienia, wyraźnie odczuwalny brak ciągłości w komunikowaniu przez miejsce całej jego historii, warstw i znaczeń. Pomimo że wędrówka przez kręgi różnorako interpretowanych sensów jest przecież możliwa, to w rzeczywistości park ich nie komunikuje. Przestrzeń jest wykorzystywana w sposób przewidywalny i czysto użytkowy, a znaczenia wpisane w tę przestrzeń, są nieczytelne i niedostępne dla przeciętnego użytkownika.

Pojęcia władzy, kultury i wypoczynku - niczym cytaty z peerelowskich sloganów - ukierunkowują na najistotniejsze ze znaczeń, które postanowiliśmy wyeksponować. Zbiegają się w nich nie tylko konkretne wydarzenia z lat powojennych, ale i łączą poszczególne miejsca na terenie parku im. Rydza-Śmigłego, które wybraliśmy na reprezentantów konkretnych znaczeń, przemawiających językiem sztuki. Seria działań artystycznych ma więc zapoczątkować proces przywracania tej przestrzeni ludziom i sprawić, by w obecnie zahibernowanej strefie zaczęło kwitnąć życie obywatelskie, społeczne i kulturalne.

Willa Pniewskiego, obecnie jeden z budynków Muzeum Ziemi - obok takich atrakcji jak krew powstańca z 1944 roku zastygła w kamieniu, tajemniczy napis na murach domu, konotacje masońskie - automatycznie przywołuje postać architekta - Bohdana Pniewskiego. Autor licznych realizacji na terenie Warszawy - m.in. willa przy ul. Klonowej, budynki sejmowe, gmach Sądów Grodzkich, Dom Chłopa, osiedle Towarzystwa Kredytowego Miejskiego, budynek Ministerstwa Obrony Narodowej - stworzył architekturę, która w niezwykle wyrazisty sposób komunikuje skojarzenia z władzą. Siedziba Sejmu zaś dodatkowo uwypukla wspomniany kontekst dla pracy Otwarte Lapidarium, mówiącej o anatomii władzy i nawiązującej pod względem języka plastycznego do kolekcji kamieni i głazów narzutowych mieszczącej się w pobliskim Muzeum Ziemi. Paradoksalnie, Lapidarium będzie funkcjonować jako miejsce wypoczynku. Kolejna praca - neon - jest nawiązaniem do Lapidarium oraz rozwinięciem idei budowania i otwierania przestrzeni, także w kontekście szeroko zakrojonej akcji rewitalizacji tego fragmentu Skarpy, podniesienia jej ze zniszczeń wojennych i wytyczenia w tym miejscu Centralnego Parku Kultury.

Znana z doświadczeń poprzedniego ustroju relacja między wspomnianymi trzema strefami, w które wtłaczano życie polskich obywateli (kultura i wypoczynek niejako projektowane i zarządzane przez władzę), znajduje odbicie w serii prac inspirowanych obecnością kręgów tanecznych na Skarpie i bogatego życia towarzyskiego (kawiarnie, dancingi, fontanny, kino "pod chmurką") oraz atmosferą V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów z 1955 roku, który pomimo usilnych starań władzy, by utrzymać naród w ryzach podczas tych dwóch tygodni, otworzył uczestnikom festiwalu i mieszkańcom Warszawy oczy na wolność, której przedsmak nadszedł wraz z egzotyką. Działania Przerwany Taniec i Oflagowanie mówią o tworzeniu przestrzeni do bycia razem, o którą - z wiadomych powodów - dbała i zabiegała ówczesna władza, a z której tworzeniem i doświadczaniem mamy obecnie kłopot, chociażby ze względu na brak silnego społeczeństwa obywatelskiego.

Zaproszeniem do podjęcia wędrówki przez interesujący nas odcinek Skarpy jest przejście przez kładkę nad ulicą Książęcą. Ulotne doświadczenie bycia przez chwilę w ruchomym obrazie może stać się dopiero początkiem samodzielnej i fascynującej eksploracji przestrzeni parku i odkrywania przenikających się relacji między władzą, kulturą i wypoczynkiem.

Justyna Wencel, Marcin Chomicki

• Wernisaż: 9 lipca o godz. 19.00 - u wejścia do parku przed tablicą informacyjną projektu na al. Na Skarpie.
• 9 lipca o godz. 20.00 spotkanie z autorami projektu Justyną Wencel i Marcinem Chomickim, oraz Markiem Goździewskim, kuratorem CSW, Fundacja Culture Shock, al. Na Skarpie 15 lok.16
• Finisaż: 27 sierpnia 2011 o godz. 19.00 - Fundacja Culture Shock, al. Na Skarpie 15 lok.16

Więcej informacji: www.cultureshock.pl