W listopadzie 2010 r. kolekcja fotografii Muzeum Narodowego w Warszawie wzbogaciła się o cenny zespół najstarszych zabytków sztuki i techniki fotograficznej: trzy dagerotypy i dwa ferrotypy. Nabyte do zbiorów MNW zabytki pochodzą z kolekcji profesora Tadeusza Wasilewskiego (1933–2005) - historyka i dyplomaty, profesora Uniwersytetu Warszawskiego, ambasadora RP w Bułgarii w latach 1991–1995. Zabytkowe fotografie trafiły do zbiorów MNW dzięki finansowemu wsparciu PKO BP. Można je oglądać do 16 stycznia 2011 r.

Wynalazek dagerotypii – pierwszej użytkowej techniki fotograficznej - ogłoszono w 1839 r. Rok ten uznaje się powszechnie za datę powstania fotografii, a twórcę techniki - francuskiego malarza Louisa Jacques'a Mandé Daguerre’a - za ojca fotografii. Dagerotypia polegała na trwałym zapisywaniu wiernych obrazów rzeczywistości na światłoczułej powierzchni posrebrzanych miedzianych płytek. W wyniku procesu naświetlania metalowej płytki w aparacie fotograficznym, wywołania jej i utrwalenia, powstawał monochromatyczny obraz o zachwycającej ostrości, niezwykłej finezji detali, delikatnym zróżnicowaniu tonów i błyszczącej zwierciadlanej powierzchni. Dagerotyp jest zupełnie inny, niż znane nam dzisiaj fotografie - przede wszystkim jest przedmiotem unikatowym, niepowtarzalnym, niedającym się powielać poprzez wykonywanie kolejnych odbitek. Charakterystyczną cechą dagerotypu, odróżniającą go od innych technik fotograficznych jest to, że - w zależności od kąta patrzenia - widzimy go albo jako obraz pozytywowy, albo negatywowy. Wynalazek Daguerre’a od samego początku wykorzystywano na bardzo wiele sposobów - na srebrnej płytce utrwalano widoki najciekawszych budowli i zabytków na całym świecie, fotografowano ważne wydarzenia i wybitne dzieła sztuki, wykonywano zdjęcia pod mikroskopem i przez teleskop. Początkowo - ze względu na długi czas ekspozycji, trwający kilka, a nawet kilkanaście minut - niemożliwe było rejestrowanie żywych osób i przedmiotów w ruchu. Wykonywanie portretów stało się możliwe od 1840 r., gdy - dzięki udoskonaleniom technicznym - czas naświetlania płyty w aparacie skrócono do kilku sekund. Portret stał się jednym z najważniejszych tematów fotografii. Dagerotypia, podobnie jak pozostałe XIX-wieczne techniki fotograficzne, była techniką monochromatyczną. Jedynym praktycznym i trwałym sposobem uzyskania koloru w dagerotypie było ręczne malowanie gotowej fotografii. Najczęściej kolorowano portrety, aby nadać im jeszcze bardziej realistyczny charakter. Farbami naśladującymi kolor karnacji pokrywano twarze i dłonie, złotą lub srebrną farbą podmalowywano odznaczenia i biżuterię. Ten barwny malarski retusz oraz sposób oprawy upodabniały dagerotypy do miniatur. Oprawa dagerotypu, oprócz funkcji estetycznej, pełni przede wszystkim funkcję użytkową, chroniąc bardzo delikatną powierzchnię obrazu dagerotypowego przed zniszczeniami mechanicznymi oraz przed dostępem związków chemicznych z powietrza. Nieoprawiony dagerotyp ulega procesowi utleniania, którego efektem jest ciemnienie i stopniowe zanikanie obrazu fotograficznego.

Ferrotypia jest techniką nieco późniejszą niż dagerotypia. Zaprezentowana została po raz pierwszy w Paryżu w 1853 r., opatentowana zaś w USA w 1856 r. Ferrotypy to fotografie na płytkach żelaznych. Podobnie jak dagerotypy są to obiekty pojedyncze, unikatowe. W rzeczywistości ferrotypy są negatywami wykonanymi w procesie tzw. mokrego kolodionu, które dzięki pokryciu podłoża specjalnym zaciemniającym "werniksem" uzyskują wygląd pozytywu. Głównym tematem ferrotypów był portret, inne przedstawienia, np. pejzaż, architektura, są bardzo rzadko spotykane. Ferrotypy oprawiano w podobny sposób jak dagerotypy - w passe-partout, w ramki czy w etui, umieszczano je w specjalnych albumach lub pozostawiano jako luźne płyty bez oprawy. Gotowe fotografie mogły być kolorowane. Ferrotypia, jako technika tańsza, łatwiejsza i szybsza niż dagerotypia czy ambrotypia, była chętnie wykorzystywana przez wędrownych fotografów i przetrwała aż do początków XX w. Szczególną popularność zyskała w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Ferrotypy wykonane w Europie, a zwłaszcza te powstałe na ziemiach polskich, są natomiast dość rzadkie i dlatego tym bardziej cenne.

Wykaz zakupionych obiektów:

• Frères Zwerner, Sankt Petersburg, Portret Rafała Szebeko, 1843–1847, dagerotyp kolorowany, z kolekcji Tadeusza Wasilewskiego; zakup w 2010, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. DI 127209 MNW
• Carl Neupert (1803–1857), Wilno - Druskienniki, Portret rodziny Świętorzeckich [Justyna Świętorzecka, Aleksandra ze Świętorzeckich Wierzbowska (siedzące), Mieczysław i Olimpia z Oskierków Świętorzeccy oraz Wierzbowski], ok. 1851–1855, dagerotyp, z kolekcji Tadeusza Wasilewskiego; zakup w 2010, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. DI 127210 MNW
• Carl Neupert (1803–1857), Wilno - Druskienniki, Portret Olimpii z Oskierków Świętorzeckiej z córką Józią, ok. 1851–1855, dagerotyp, z kolekcji Tadeusza Wasilewskiego; zakup w 2010, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. DI 127211 MNW
• Fotograf nieznany, Portret Adeli ze Święcickich Rafałowej Szebekowej, lata 50.–60. XIX w. ferrotyp, z kolekcji Tadeusza Wasilewskiego; zakup w 2010, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. DI 127212 MNW
• Fotograf nieznany, Portret Zeneidy Szebekówny (zamężna Kłoczkowska), lata 60. XIX w. ferro typ, z kolekcji Tadeusza Wasilewskiego; zakup w 2010, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. DI 127213 MNW

Zabytkowe fotografie można oglądać do połowy stycznia w Muzeum Narodowym w Warszawie.