Wielki fresk o wymiarach 13,70 x 12,20 m z przedstawieniem Sądu Ostatecznego na ścianie ołtarzowej Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie został wykonany przez Michała Anioła (1475-1564) w latach 1536-1541 na zamówienie papieża Klemensa VII. Malowidło to przedstawia ogromne zbiorowisko ludzkie, które Chrystus gestem uniesionej ku górze ręki dzieli na zbawionych i potępionych. Zbawieni unoszą się ku górze, potępieni opadają w dół z wykrzywionymi strachem twarzami na widok otwierającej się przed nimi piekielnej otchłani, ku której wiedzie ich mitologiczny przewoźnik dusz Charon. Wokół Chrystusa zgromadzili się Matka Boska i święci, ponad którymi unoszą się aniołowie dźwigający narzędzia męki Pańskiej. Ta pełna napięcia i dramatyzmu kompozycja zapowiada już wielkie sceny barokowe m.in. Rubensa. Wielka ilość nagich ciał, umieszczonych na fresku znajdującym się w kościelnym wnętrzu, wzbudziła protest, zapoczątkowany przez Pietra Aretina, i w roku 1564 na zlecenie papieża Pawła III Daniel da Volterra domalował szaty nagim postaciom zyskując sobie z tego powodu przydomek Braghettone (spodniarz). O tym jak wyglądał fresk przed przemalowaniem daje nam wyobrażenie najstarsza kopia tego dzieła wykonana przez Marcello Venustiego (1512-1579) dla kardynała Alessandro Farnese w roku 1549, przechowywana w Museo Capodimonte w Neapolu.

Kopia fresku Michała Anioła w Muzeum Książat Czartoryskich została namalowana na płótnie o wymiarach 279 x 211 cm pod koniec wieku XVIII lub na początku wieku XIX. Po raz pierwszy pokazana została publiczności w dniu 4 czerwca 2003 roku w czasie spotkania "Wieczór włoski II - Spotkanie w Kaplicy Sykstyńskiej. Poezje Michała Anioła i Jana Pawła II", w ramach cyklu "Na tropach Europy". Pokazowi towarzyszył apel o pomoc w finansowaniu konserwacji kopii. W odpowiedzi na ten apel PKO Bank Polski przekazał darowiznę umożliwiającą przeprowadzenie pełnej konserwacji obrazu, który znajdzie wkrótce swoje stałe miejsce w Galerii Obrazów Muzeum Książąt Czartoryskich.

Przebieg konserwacji obrazu
Obraz "Sąd Ostateczny" jest kopią fresku Michała Anioła z Kaplicy Sykstyńskiej w skali 1:5,5 wykonany w technice emulsji olejno-kazeinowej na płótnie. Praca nieznanego autora pochodzi prawdopodobnie z pocz. XIX wieku z terenów Niemiec. Obiekt od grudnia 2003 do listopada 2004 roku poddany był kompleksowym zabiegom w Pracowni Konserwacji Malarstwa Muzeum Narodowego w Krakowie mieszczącej się w Muzeum XX Czartoryskich. Prace były konieczne ze względu na stan zachowania, uniemożliwiający eksponowanie ciekawego obiektu. Ze względu na liczne uszkodzenia i ubytki, obiekt był wcześniej konserwowany. Poprzednia konserwacja zestarzała się, tzn. klej uległ degradacji, dublaż stracił swoją wytrzymałość mechaniczną. Płótno uległo wielu deformacjom typu pofalowania, zagięcia, rozdarcia. Na powierzchni obrazu widoczne było zabrudzenie i mocne pociemnienie werniksu, zmienione kolorystycznie retusze, wykruszenia malowidła i zaprawy. Prowadzone przez ponad rok zabiegi, obejmowały szeroki wachlarz prac z zakresu konserwacji technicznej i estetycznej. Z powierzchni lica usunięto warstwę pociemniałego werniksu i stare retusze. Obraz rozdublowano, odczyszczono odwrocie z masy dublażowej, uzupełniono ubytki płótna i zaprawy. Obraz ponownie zdublowano i na nowe płótno lniane i klej Beva 371. W trakcie prac wykonano badania chemiczne spoiwa i pigmentów, które potwierdziły czas powstania kopii, a także sprecyzowały technikę wykonania obiektu z użyciem spoiwa olejno-kazeinowego. Taka technika - wcześniej używana w średniowieczu - była powtórnie rozpowszechniona w XIX-wiecznej Europie. Konserwacja estetyczna polegała na uzupełnieniu licznych ubytków warstwy malarskiej metodą scalającego punktowania z elementami rekonstrukcji. Lico zabezpieczono matowym werniksem końcowym. Całości dopełniła nowa, profilowana rama, dopasowana kolorystycznie do obrazu i wystroju Muzeum.

10 - 20 marca 2005
Arsenał Muzeum Książąt Czartoryskich - Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie ul. Pijarska 8
Kontakt: www.muzeum.krakow.pl