Muzeum Lubelskie należy do najstarszych i największych muzeów we wschodniej Polsce. W 2006 roku obchodzi swój jubileusz. W dniu 12 grudnia 2006 roku minie równo 100 lat od otwarcia muzeum, które obecnie nosi nazwę Muzeum Lubelskiego w Lublinie.

Główną siedzibą Muzeum Lubelskiego jest neogotycki zamek, zbudowany w latach 1824-1826 na miejscu dawnego zamku królewskiego. Od czasów panowania Kazimierza Sprawiedliwego istniał tu gród kasztelański, umocniony drewniano-ziemnym wałem. W XIV wieku, za panowania Kazimierza Wielkiego, wzniesiono murowany zamek, otoczony murem obronnym. Około 1520 roku Zygmunt I Stary rozpoczął przebudowę zamku na okazałą rezydencję królewską. W jej murach w 1569 roku obradował sejm, na którym podpisano akt unii polsko-litewskiej (unię lubelską). W XVII wieku w wyniku wojen zamek został zniszczony. Gmach odbudowano w stylu neogotyku angielskiego i przeznaczono na więzienie kryminalne Królestwa Kongresowego. W latach 1831-1915 zamek pełnił funkcję więzienia carskiego, w którym przetrzymywano także więźniów politycznych, m.in. powstańców styczniowych. W czasach II Rzeczpospolitej obok więźniów kryminalnych odbywali tu karę członkowie ruchu komunistycznego. W latach 1939-1944 zamek stał się głównym więzieniem hitlerowskim na Lubelszczyźnie, a po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej mieściło się w nim więzienie karno-śledcze Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Po likwidacji więzienia w 1954 roku i remoncie gmach oddano na cele kulturalne. Romańska wieża zamkowa jest jedną z najstarszych budowli na Lubelszczyźnie. Powstała w XIII wieku jako wolno stojąca budowla obronno-mieszkalna (donżon) i stanowiła część grodu kasztelańskiego. Podczas budowy obecnego zamku wieża znalazła się w obrębie jego murów. Kościół Trójcy Świętej, nazywany też Kaplicą Zamkową, jest jednym z najcenniejszych i najciekawszych zabytków sztuki średniowiecznej w Polsce i w Europie. Gotycka budowla powstała w 2 połowie XIV wieku jako część założenia obronnego Kazimierza Wielkiego. W XV wieku z inicjatywy Władysława Jagiełły powstały freski w stylu rusko-bizantyńskim (częściowo zachowany napis fundacyjny wymienia datę ukończenia prac - 10 sierpnia 1418 r. i imię głównego mistrza Andrzeja). Kościół pełnił funkcje kaplicy królewskiej, a następnie - więziennej. Zatynkowane w początku XIX wieku freski odkryto w 1897 roku i po prawie 100 lat trwającej konserwacji udostępniono zwiedzającym.

Działalność konserwatorską zbiorów prowadzą 2 specjalistyczne pracownie: Pracownia Konserwacji Malarstwa, Papieru i Skóry (powołana w 1959 r.) oraz Pracownia Konserwacji Ceramiki i Metali (utworzona w 1957 r.). W tym czasie poddano pełnym zabiegom konserwatorskim ok. 600 dzieł sztuki (obrazy olejne, grafika, rzeźba), przy ponad 9 000 obiektów wykonano zabezpieczenia profilaktyczne, zakonserwowano ok. 8 500 metalowych i ceramicznych zabytków archeologicznych, etnograficznych, militariów i wyrobów rzemiosła artystycznego oraz ok. 10 000 zabytków numizmatycznych (monet i medali).

W ciągu stu lat Muzeum zorganizowało 1700 wystaw. Dotyczyły one niezwykle szerokiego wachlarza tematycznego, począwszy od pradziejów, kultury ludowej, historii, sztuki, numizmatyki, wojskowości, literatury a skończywszy na przyrodzie, konserwacji malarstwa, fotografii i przemyśle. Praca oświatowa obejmuje sprawdzone formy działania: oprowadzanie wycieczek krajowych i zagranicznych, lekcje muzealne dla młodzieży szkolnej, prelekcje i odczyty w różnych środowiskach, imprezy literackie, wieczory autorskie, filmy oświatowe o sztuce, wystawy oświatowe. Edukacja z wykorzystaniem najnowszych doświadczeń pedagogiki muzealnej skierowana jest do bardzo szerokiego grona odbiorców. Uczestnikami są zarówno grupy przedszkolaków i uczniowie szkól, studenci kierunków humanistycznych i artystycznych lubelskich i pozalubelskich uczelni, jak również ludzie w wieku dojrzałym uczęszczający na prowadzone od 1985 r. i cieszące się ogromnym zainteresowaniem zajęcia Zespołu Wiedzy o Sztuce Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Oprócz tego w siedzibie głównej i oddziałach muzeum odbywa się kilkaset lekcji muzealnych rocznie, kilkanaście cyklicznych konkursów, Olimpiada Artystyczna, cykle wykładów historycznych oraz pokazy i wykłady w ramach Lubelskiego Festiwalu Nauki. Muzeum Lubelskie współpracuje również z metodykami nauczania i władzami oświatowymi.

Muzeum Lubelskie od stu lat realizuje swoje cele statutowe nie tylko poprzez gromadzenie zbiorów, ich opracowanie, zabezpieczenie i upowszechnianie, ale także poprzez działalność naukowo-badawczą. Prowadzą ją pracownicy wszystkich działów muzeum. Rezultaty tych prac publikowane są w formie towarzyszących wystawom informatorów i katalogów, przedstawiane na sesjach oraz ogłaszane drukiem jako podsumowanie prowadzonych programów. Dzięki systematycznemu podnoszeniu kwalifikacji oraz kontaktom z lubelskimi i pozalubelskimi uczelniami pracownicy Muzeum Lubelskiego wpisują się w mapę naukową Lublina i Lubelszczyzny.

www.zamek-lublin.pl