Kiedy w 1900 roku ukończono budowę gmachu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, miał on służyć również prezentacji kolekcji sztuki aktualnej, tworzonej przez członków towarzystwa dla warszawskiej publiczności (i nie tylko). Ramę ideową kolekcji tworzyły trzy nazwiska wyryte na fasadzie budynku: Matejko, Chełmoński, Grottger.
Zachęta, jak żadna inna instytucja, już kilkakrotnie musiała swą kolekcję zaczynać od nowa. Pierwsze jej zbiory po II wojnie światowej trafiły w większości do Muzeum Narodowego w Warszawie. Swoistą pamiątką tej kolekcji jest dzieło Edwarda Krasińskiego, przywołujące m.in. wizerunki Bitwy Pod Grunwaldem Jana Matejki (tę pracę Krasińskiego można obejrzeć na wystawie Kanibalizm? O zawłaszczeniach w sztuce w gmachu Zachęty do końca maja), Śmierć Barbary Radziwiłłówny Józefa Simmlera i inne dzieła, czy wideo Julity Wójcik Sielanka — echo Babiego lata Józefa Chełmońskiego. Z czasów CBWA (Centralnego Biura Wystaw Artystycznych „Zachęta”) pozostały w magazynach obrazy, grafiki, rzeźby zarówno wybitnych i sławnych, jak i mniej znanych artystów, kupowane po wystawach dzięki specjalnym środkom z ministerstwa i często z przeznaczeniem dla innych ośrodków w kraju (muzeów, domów kultury itp.) lub mające służyć działalności edukacyjnej. Od lat dziewięćdziesiątych dzięki uporowi kolejnych dyrektorów i współpracy kuratorów z artystami do kolekcji trafiają prace najwybitniejszych prezentowanych w Zachęcie osobowości sztuki polskiej. Od czasu wojny galeria nie ma też stałego miejsca prezentacji dla swoich zbiorów. Sale wystawowe — zarówno te z początku XX wieku, jak i i nowe z końca XX wieku — służą prezentacji wystaw czasowych. Mimo to staramy się dzielić kolekcją z jak największą publicznością, wypożyczając dzieła, użyczając wizerunków prac, budując własne wystawy.
Najnowsza odsłona kolekcji w kamienicy Raczyńskich przy placu Małachowskiego, niemal naprzeciwko gmachu Zachęty, nosi tytuł PRAWDA PIĘKNO DOBRO. Znana z filozofii triada platońska najwyższych idei i wartości to cytat z jednego z prezentowanych na wystawie dzieł — fotografii Jadwigi Sawickiej, gdzie napis ten wydrapany został na plastikowej butelce. Brzmi nieco ironicznie, jeśli przypomnimy, że tymi pojęciami z upodobaniem posługują się konserwatywni krytycy, chłoszcząc sztukę współczesną za brak idei i zdradę ideałów. Ale czy słusznie? Może jednak artyści z konsekwencją i uporem wciąż pokazują nam (krytykom, widzom) niechcianą często stronę prawdy, choćby kwestionując dobro i piękno we współczesnej wersji pop.
Alina Szapocznikow, Henryk Stażewski, Jerzy „Jurry” Zieliński, Maria Pinińska-Bereś, Erna Rosenstein, Łukasz Korolkiewicz, Katarzyna Kozyra, Zbigniew Libera, Marta Deskur, Robert Rumas, Grzegorz Sztwiertnia, Agnieszka Polska, Julita Wójcik i inni — pokazujemy dzieła artystów niekiedy już podręcznikowych, tworzone od lat sześćdziesiątych do dzisiaj. Historia ich powstania często wiąże się z historią Zachęty i jej wystaw, historią sztuki, ale też bywają one komentarzem do dzisiejszej rzeczywistości. Zaprezentowane w niewykończonych jeszcze parterowych przestrzeniach kamienicy, nie na białych ścianach, nie w otoczeniu stiuków i bez nadmiernej scenografii i dodatkowych zabiegów aranżacyjnych potwierdzają swą siłę.
artyści, m.in.: Marta Deskur, Janusz Kaczmarski, Jerzy Kałucki, Łukasz Korolkiewicz, Katarzyna Kozyra, Zbigniew Libera, Maria Pinińska-Bereś, Agnieszka Polska, Joanna Przybyła, Joanna Rajkowska, Józef Robakowski, Erna Rosenstein, Robert Rumas, Jan Rylke, Jadwiga Sawicka, Kajetan Sosnowski, Henryk Stażewski, Alina Szapocznikow, Grzegorz Sztwiertnia, Jerzy Treliński, Małgorzata Turewicz-Lafranchi, Bogdan Anastazy Wiśniewski, Julita Wójcik, Jerzy Ryszard “Jurry” Zieliński
kuratorzy: Hanna Wróblewska, we współpracy z Julią Leopold i Robertem Rumasem