 |
|
Wystawa Gender Check / Płeć? Sprawdzam! Kobiecość i męskość w sztuce Europy Wschodniej to pierwszy reprezentatywny przegląd sztuki wschodnioeuropejskiej poświęconej problematyce ról płciowych od lat 60. ubiegłego wieku. Dwie dekady po upadku muru berlińskiego kuratorka Bojana Pejić wraz z zespołem ekspertów z 24 krajów przygotowała obszerną ekspozycję, obejmującą ponad 400 prac - malarstwo, rzeźbę, instalacje, fotografie, plakaty, filmy i wideo. Z dzieł ponad 200 artystów wyłania się nader złożony, wielowymiarowy obraz tego stosunkowo mało znanego rozdziału najnowszej historii sztuki, którego wkład do dyskursu genderowego może się w przyszłości okazać istotny.
Płeć? Sprawdzam! Kobiecość i męskość w sztuce Europy Wschodniej śledzi przemiany, jakim ulegały w sztuce stereotypowe wyobrażenia na temat ról kobiet i mężczyzn w konkretnych warunkach społeczno-politycznych. Wystawa zainicjowana i wspierana przez Fundację ERSTE odtwarza te relacje między sztuką a historią zarówno w ujęciu chronologicznym, jak i tematycznym. Aż po lata 60. dominuje w socrealistycznych przedstawieniach robotnic i robotników bohaterska kobiecość i męskość. To przeistaczanie rzeczywistości w propagowanej przez państwo wizji "społeczeństwa bezpłciowego" obnaża z ironią sztuka nieoficjalna. Po okresie zbiorowych utopii sterowanych polityką państwa aż do upadku komunizmu rozwijają się tendencje do indywidualizacji i liberalizacji, regionalnie zróżnicowane i nie wolne od regresów, ale stwarzające przestrzeń dla sztuki nonkonformistycznej. Od lat 70. oglądamy kobiecość i męskość w nowych formułach, poza propagandowymi stereotypami.
Budząca się na nowo samoświadomość znajduje odzwierciedlenie zarówno w autoportretach artystek i artystów, jak i w przedstawieniach cielesności, podmiotowości i seksualności demonstracyjnie wystawianej na pokaz, podważającej heteronormatywność i heroiczne ideały męskości. Nawet obrazy i rzeźby abstrakcyjne często nawiązują antropomorficznymi formami do relacji płci w społeczeństwie. Emancypacja od stereotypowych wzorców kobiecości i męskości idzie w parze z emancypacją od tradycyjnych środków artystycznych; coraz bardziej zyskują na znaczeniu nowe media i formy sztuki, takie jak fotografia, film, wideo i performance. Także artystki coraz wyraźniej wysuwają się na czoło. Wraz z upadkiem muru berlińskiego (1989) i końcem reżimów socjalistycznych pojawiają się nowe wyzwania w postaci nacjonalizmów i neoliberalnych wpływów z Zachodu. Tematem sztuki stają się neokonserwatywne ograniczenia w konstruowaniu norm kobiecości i męskości, towarzyszące nowo uzyskanej swobodzie.
Krytyka ideologii szowinistycznych, militarystycznych, mizoginistycznych i dyskryminujących mniejszości jest teraz uprawiana w kontekście teorii feministycznych. Podejmuje się otwarcie również temat homoseksualizmu. Artyści poddają pod dyskusję zarówno stereotypowe wyobrażenia o macierzyństwie, jak i podlane religijnym sosem ideały kobiecości i patriarchalne struktury władzy. Aby podkreślić publiczne i polityczne znaczenie kobiecej tożsamości sięgają też do historycznych alegorii kobiecości.
Kurator: Bojana Pejić
Współpraca ze strony Zachęty: Julia Leopold
Projekt ekspozycji: Robert Rumas
Realizacja: Anna Muszyńska i zespół
Wybór artystów biorących udział w wystawie:
Anri Sala, Anita Arakelian, Anna Kowszar, Ismet Mujezinović, Šejla Kamerić, Alla
Gieorgijewa, Sanja Iveković, Tomislav Gotovac, Běla Kolářová, Veronika Bromová, Mare Tralla, Cornelia Schleime, Fritz Skade, Emese Benczúr, Orshi Drozdik, Tibor Hajas, Erzen Shkololli, Aija Zarina, Zenta Dzividzinska, Eglė Rakauskaitė, Sofija Veiveryté, Žaneta Vangeli, Valentina Rusu-Ciobanu, Jelena Tomašević, Wojciech Fangor, Katarzyna Kobro, Katarzyna Kozyra, Alexandra Croitoru, Ion Grigorescu, Lia Perjovschi, Władysław Mamyszew-Monroe, Marina Abramović , Tanja Ostojić, Anetta Mona Chisa/Lucia Tkačova, Jana Želibská, Tadej Pogačar, Duba Sambolec, Borys Michajłow i wielu innych.
Zespół ekspertów: Albania (Edi Muka), Armenia (Ewa Chaczatrian), Białoruś (Almira Usmanowa), Bośnia i Hercegowina (Dunja Blaževic), Bułgaria (Maria Wassilewa), Chorwacja (Ivana Bago), Czarnogóra (Bojana Pejić), Czechy (Martina Pachmanová), Estonia (Katrin Kivimaa), Gruzja (Lali Pertenawa/Nino Czogoszwili), Kosowo (Erzen Shkololli), Litwa (Laima Kreivytė), Łotwa (Mara Traumanė), Macedonia (Suzana Milevska), Mołdawia (Lilia Dragneva), Niemcy (Angelika Richter), Polska (Izabela Kowalczyk), Rumunia (Alina Serban), Rosja (Keti Czuhrow), Serbia (Branislav Dimitrijević), Słowacja (Zora Rusinová), Słowenia (Urška Jurman), Ukraina (Hedwig Saxenhuber), Węgry (Edit András).
Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, pl. Małachowskiego 3, Warszawa
Kontakt: www.zacheta.art.pl
|