WYSTAWY
KRAKÓW - MUZEUM NARODOWE
Nikifor - pokaz prac ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie
21.09.2004 - 11.10.2004

21.09.2004 - 11.10.2004
Nikifor (ok. 1895-1968), zwany też Nikiforem Krynickim był utalentowanym malarzem samoukiem związanym przez całe życie z Krynicą. Upośledzony fizycznie i psychicznie, pozbawiony domu i rodziny żył sztuką, odnajdując w twórczości sens i godność życia. Stworzył kilkadziesiąt tysięcy obrazów, a raczej niewielkich formatowo obrazków malowanych przeważnie akwarelą na znalezionych skrawkach papieru i tektury. Kreował w nich świat, uporządkowany według własnych wyobrażeń piękna, zarazem prawdziwy i symboliczny, świat w którym żył życiem urojonym jako biskup, sędzia, król i wielki artysta, łącząc niekiedy w jednym obrazie aż trzy własne wyobrażenia. Główną domeną twórczości Nikifora były pejzaże z architekturą miast, miasteczek i wsi. Przeważają wśród nich widoki Krynicy, ale są też "pamiątki" z Krakowa, Nowego Sącza, Tarnowa, Przemyśla, Piwnicznej i wielu innych miejscowości Podkarpacia i Łemkowszczyzny. Artysta podróżował pieszo i pociągami, malując z upodobaniem dworce kolejowe. W widokach miejskich odtwarzał jedynie najważniejsze i najokazalsze budowle, poprawiając i upiększając według własnego uznania zarówno ich architekturę, jak i układy przestrzenne oraz kompozycję zieleni. Pejzażowe tło, którym były najczęściej łagodne wzniesienia Beskidów, także ulegało zabiegom aranżacyjnym, wprowadzającym ład i eliminującym przypadkowość występującą w naturze. Wśród scen rodzajowych Nikifora zwracają uwagę wnętrza kuchni krynickich pensjonatów i wiejskich domów, gdzie go litościwie przygarniano i karmiono. Artysta kojarzył je z rodzinnym domem, którego nigdy nie posiadał i z dostatkiem, którego zaznał dopiero u schyłku życia. Z tym wątkiem łączy się wielokrotnie powtarzany przez artystę motyw uczty, z nim samym u szczytu stołu, jako najważniejszą postacią, często wyposażoną w atrybuty godności biskupiej. Najczęściej odbywa się ona w sakralnym wnętrzu przy udziale publiczności zapełniającej galerie i tłoczącej się pod arkadami. Nikifor tworzył też akwarelowe ikony z wyobrażeniami świętych i swoiste obrazy rodzajowo-religijne ze scenami kazań i mszy, w których przedstawiał się w roli świętego lub kapłana. Chcąc objaśnić znaczenie swych obrazów artysta zaopatrywał je w inskrypcje. Ponieważ był analfabetą rysował litery zestawiając je według zapamiętanych układów, tworzących bez błędu zaledwie kilka słów - KRYNICA WIEŚ, KRAKÓW, WILLA, POWIAT, NIKIFOR MATEJKO. Nikifor był uważnym obserwatorem, potrafiącym dostrzegać szczegóły, ale i syntetyzować wrażenia wzrokowe. Do swych obrazów przenosił elementy zasadnicze podpatrzonych form i zjawisk, łącząc je według własnego uznania i poddając rygorom symetrii, rytmu oraz kolorystycznego ładu. Wychowany w gronie greko-katolików na malarstwie cerkiewnym przejął z niego statykę i hieratyczność form kształtowanych za pomocą wyrazistego konturu i słabo modelowanej plamy barwnej. W przeciwieństwie jednak do innych malarzy tzw. naiwnych, operujących czystą, zdecydowaną barwą i kontrastowymi zestawieniami, był wytrawnym kolorystą. Pracował zawsze "w gamach", rozwiązując w każdym obrazku problemy współistnienia przynajmniej trzech elementów barwnych, komponując je w zestawienia nieraz dziwne, ale nieomylnie szlachetne. Przeniósł też do swego malarstwa podniosły, ceremonialny nastrój malarstwa religijnego, podnoszący godność jego posłannictwa. Sztuka Nikifora była już znana przed II wojną światową. Pisali o niej artyści i krytycy sztuki. W latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku zyskała sławę międzynarodową, która trwa nieprzerwanie do dziś.
Wacława Milewska

Gmach Główny Muzeum Narodowego w Krakowie, al. 3 Maja 1, 30-062 Kraków. Kontakt: www.muzeum.krakow.pl


Wystawy aktualne | Archiwum wystaw 2003-2012

redakcja|nota prawna
© 2003-2024 sztuka.net   Wszelkie prawa zastrzeżone.