 |
|
Wszelkie zmiany zachodzące w modzie w ciągu wieków przebiegały w sposób naturalny i były odzwierciedleniem przemian, jakie następowały wraz z kolejnymi epokami stylistycznymi. Równocześnie na kształt mody w sposób znaczący wpłynęły indywidualne pomysły przedstawicieli świata sztuki i bohemy artystycznej, a także często panujący władcy wraz z dworską elitą. Zmiany w modzie, które zawsze dotyczyły zarówno ogólnego sposobu kształtowania sylwetki jak i szczegółowych rozwiązań z zakresu kroju, kolorystyki, dodatków biżuteryjnych, nakryć głowy i innych akcesoriów, już od okresu renesansu były równie częste, jak i we współczesnym świecie mody. Styl i charakter ubioru kształtującego sylwetkę w poszczególnych epokach był konsekwencją gustu tych epok. Równocześnie należy podkreślić, że to kreatorzy mody przyczyniali się do uwypuklenia cech charakterystycznych dla dominujących w danym czasie rozwiązań formalnych. Moda stanowiła też jeden ze sposobów kształtowania przestrzeni; wpisywała sylwetkę w stylistykę epoki. Dlatego kreacje mody były i pozostały dla nas nie tylko śladami poszukiwań formalnych, obrazem rozwiązań niezależnych lub powstałych jako efekt wzajemnych wpływów, ale także odbiciem kultury i statusu społecznego ich właścicieli, poziomu ich zamożności, funkcji w społeczeństwie. Zawsze także, podobnie jak dzisiaj, rozmaite kreacje wprowadzane jako nowe propozycje, odchodzące od klasycznej linii mody i zmieniające tradycyjny sposób ubierania się, były przedmiotem krytyki i nieprzychylnych komentarzy. Celem wystawy "Za modą przez wieki" organizowanej przez Muzeum Narodowe w Krakowie będzie opisanie mody jako zjawiska stylistycznego, a zarazem pokazanie urody zabytkowych ubiorów w korespondencji z dziełami malarstwa. Za pomocą ponad 400 ubiorów kobiecych, męskich, dziecięcych (zachowanych w całości lub we fragmentach) i akcesoriów mody z okresu od XV do XX wieku, pokażemy zasadnicze przemiany, jakie dokonywały się w modzie. Eksponowane ubiory, które noszono kiedyś w Polsce, stanowiły wyraz potrzeby dorównania wyglądem zewnętrznym światowej awangardzie w dziedzinie mody; ilustrują także, jak kształtem sylwetki starano się nawiązać do panujących tendencji stylistycznych. Ważną częścią ekspozycji - zarazem stanowiącą kompozycyjne i ideowe centrum wystawy - będzie polska moda kontuszowa, która na tle mody europejskiej była odrębnym zjawiskiem, wyrazem duchowej niezależności szlachty polskiej. Wokół ubiorów kontuszowych zgrupowane zostaną ubiory należące do różnych okresów stylistycznych, w chronologicznym układzie, od końca wieku XVI do II wojny światowej. Wiele z nich zasługuje na szczególne zainteresowanie. Do najciekawszych można zaliczyć zachowany we fragmentach ubiór męski wydobyty z grobowca w jednym z kościołów krakowskich (z 1576 roku); żupan Stanisława Daniłowicza z lat trzydziestych wieku XVII; lewitki, czyli kobiece suknie-płaszczyki z końca wieku XVIII, suknie empirowe, suknie projektowane w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych wieku XIX przez Karola Fryderyka Wirtha, pochodzące z garderoby przedstawicielki rodziny Lubomirskich, suknie-krynoliny, tiurniury, suknie ogrodowe, wieczorowe, balowe, spacerowe i domowe. Towarzyszyć im będą niezbędne dodatki: portfeliki, torebki, mufki, szale, kołnierzyki, fanszoniki, rękawiczki, a nawet bielizna. Na wystawie znajdą się też ubiory osób znanych, jak na przykład sukienka należąca do Olgi Boznańskiej oraz kostiumy teatralne Heleny Modrzejewskiej. Wiele podobnych ubiorów będzie można odnaleźć na portretach z epoki, namalowanych z mistrzowską umiejętnością oddania pędzlem gatunków tkanin, waloru draperii. W Dziale Tkanin Muzeum Narodowego w Krakowie przechowywanych jest ponad 1000 zabytków ilustrujących przemiany, jakie dokonywały się w modzie od średniowiecza do II wojny światowej. Są to ubiory kobiece, męskie, dziecięce oraz rozmaite akcesoria: chusteczki, koronkowe szale, wachlarze, buty, grzebienie, parasolki, portfeliki, saszetki, torebki. Stanowią bogaty i różnorodny zbiór, który z tych powodów można śmiało zaliczyć do światowej czołówki. Wiele eksponatów ma szczególne znaczenie, zarówno ze względu na związki ze znanymi osobami jak i ze względu na wykonanie ich przez znanych projektantów lub sławne firmy.
Bogata kolekcja ubiorów i akcesoriów w Muzeum Narodowym w Krakowie gromadzona była ponad 100 lat dzięki darom i zakupom. W roku 1903 Emeryk Hutten-Czapski podarował polski ubiór kontuszowy datowany na rok 1773, który należał do Jana Potockiego, starosty kaniowskiego. Nieco później Helena z Dąbczańskich-Budzynowska ofiarowała kilka eksponatów. Stroje znajdowały się także w kolekcjach przekazanych przez Feliksa Jasieńskiego i Erazma Barącza. Zbiór ubiorów bardzo wzbogacił dar przekazany przez rodzinę Wenzlów. Znacznie powiększył kolekcję Muzeum Narodowego w Krakowie przekaz ubiorów i akcesoriów mody ze zlikwidowanego Muzeum Techniczno-Przemysłowego. Z tych zasobów w roku 1965 urządzono wystawę ?Ubiory i akcesoria mody w XIX wieku?, a w dwa lata później wydany został katalog przygotowany przez autorki ekspozycji Marię Gutkowską-Rychlewską i Marię Taszycką Ubiory i akcesoria mody wieku XIX w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie. W roku 1968 ukazała się publikacja Marii Gutkowskiej-Rychlewskiej poświęcona historii ubiorów, ilustrowana w znacznym stopniu eksponatami ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Na początku lat siedemdziesiątych Maria Taszycka przygotowała wystawę XIX-wiecznych ubiorów, która została pokazana także w Muzeum Okręgowym w Rzeszowie. Temat mody stał się szczególnie popularny w ostatnich latach. Muzea europejskie i amerykańskie chętnie urządzają tego rodzaju ekspozycje. W londyńskiej Galerii Narodowej otwarta została wystawa ?Fabryka wyobraźni: suknie i draperie w malarstwie?, w Muzeum Wiktorii i Alberta oraz w Pałacu Kensington zaprezentowano prace uznanych współczesnych kreatorów mody. W Polsce w roku 1999 Muzeum Narodowe we Wrocławiu zorganizowało wystawę ?Ubiory kobiece 1840-1939?, a pod koniec zeszłego roku następną ?Moda ? styl epoki?, gromadzącą ubiory od wieku XVIII po koniec wieku XIX, na której znalazły się zabytki wypożyczone z Muzeum Narodowego w Krakowie. Także Muzeum Narodowe w Poznaniu urządziło wystawę poświęconą modzie, którą wzbogaciły ubiory z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie. Niektóre Muzea włączyły ubiory do swoich stałych ekspozycji. W Muzeum Narodowym w Krakowie pojedyncze ubiory noszone od drugiej połowy wieku XVIII po przełom wieków XIX i XX można zobaczyć w Galerii Rzemiosła Artystycznego. Wystawie towarzyszyć będzie ilustrowany album z serii "Skarby naszych kolekcji". Kurator wystawy : Beata Biedrońska-Słota. Muzeum Narodowe w Krakowie. Gmach Główny, al. 3 Maja 1. Kontakt: www.muz-nar.krakow.pl |