 |
|
| WARSZAWA - ZACHĘTA NARODOWA GALERIA SZTUKI |
|
| Jerzy Kujawski - Malarstwo. "Tylko wyobraźnia mówi o tym, co być może.. " |
|
| 22.04.2006 - 28.05.2006 |
| 22.04.2006 - 28.05.2006 |
|
Jerzy Kujawski (1921-1998) był artystą, którego wkład w tworzenie awangardy europejskiej drugiej połowy XX wieku jest znakomitym przykładem związków, jakie łączyły polskich artystów z międzynarodowym modernizmem. Kujawski współtworzył w Europie zręby powojennego surrealizmu, był jednym z pierwszych malarzy abstrakcji lirycznej, w sztuce abstrakcyjnej eksperymentował z materią, w malarstwie figuratywnym dyskutował z kulturą popularną, a wreszcie w odwołaniu do nieortodoksyjnej tradycji surrealizmu, stworzył podwaliny pod późniejszą sztukę ciała.
Jerzy Kujawski urodził się w 1921 roku w Ostrowie Wielkopolskim, tutaj też w przededniu wojny zdał maturę. Wysiedlony wraz z rodzicami z Wielkopolski, okres wojny spędził mieszkając na zmianę w Krakowie i Warszawie. W Warszawie przyjaźnił się z Marianem Boguszem, w Krakowie z całym kręgiem młodych wówczas artystów, wśród których był Tadeusz Kantor, Tadeusz Brzozowski i Jerzy Nowosielski. Tworzył pierwszy teatr podziemny, który prowadził później Kantor. Już wtedy uchodził Kujawski za zwolennika surrealizmu. W 1945 roku wyjechał na stałe do Paryża. Szybko nawiązał kontakty z paryską awangardą, a od przyjazdu z Nowego Jorku André Bretona, znalazł się wśród jego współtowarzyszy. W 1947 roku wystawiał na słynnej, międzynarodowej wystawie surrealizmu w Galerii Maeght w Paryżu. Odtąd przyjaźnił się z surrealistycznymi poetami: Yves'em Bonnefoyem i Ivanem Gollem, nieco później z Michelem Butorem. Sztuka Kujawskiego drugiej połowy lat 40. to surrealistyczne malarstwo, grafika i rysunek rozgrywające się na granicy realności i snu, pełne zaskakujących organicznych form i wyobrażeniowych figur.
W całej twórczości Kujawskiego tradycja surrealistyczna odgrywała wielką rolę, mimo że bezpośrednie kontakty z Bretonem z biegiem czasu osłabły. Od końca 1949 roku, aż po drugą połowę lat 50., Kujawski był twórcą malarstwa abstrakcyjnego zwanego informel (w Polsce częściej nazywano je abstrakcją liryczną lub taszyzmem, czyli sztuką barwnych plam). Należał obok Hansa Hartunga, Pierre'a Soulagesa i Roberta Matty do pierwszego pokolenia artystów reprezentujących ten kierunek na świecie. Wielu artystów w Polsce od niego dowiedziało się o ekspresyjnym malarstwie abstrakcyjnym. Kujawski utrzymywał bliskie kontakty z polskimi artystami, na międzynarodowych wystawach pokazywał swoje prace jako Polak mieszkający we Francji. Spotykał się często z Kantorem, Brzozowskim, Boguszem, Alfredem Lenicą, Jerzym Skarżyńskim, w Paryżu zaś przyjaźnił się z Toporem, Aliną Szapocznikow i Romanem Cieślewiczem. W 1957 roku miał w Polsce pierwszą wystawę indywidualną w Galerii Krzywe Koło na Starym Mieście w Warszawie.
Początek lat 60. w sztuce Kujawskiego to zainteresowanie przede wszystkim malarstwem materii. Jego sztuka pozostała abstrakcyjna, lecz teraz nie tyle wolno ściekająca farba, co bogata faktura olejnych obrazów malowanych na papierze i naklejanych na płótno, wywoływała nieoczekiwane skojarzenia. Eksperymentując z różnymi technikami, przede wszystkim z dekalkomanią, przywiązywał szczególną wagę do wartości wyobrażeniowych obrazu prowokowanych bezprzedmiotową formą. W tym czasie był przejściowo związany z twórcami grupy Cobra oraz międzynarodowym ruchem awangardy, skupionym wokół Edouarda Jaguera, zwanym Phases (Fazy). Pokazywał swoje prace w wielu krajach. Pierwsze wystawy indywidualne w paryskich galeriach przyniosły mu spory rozgłos. W prasie znalazło się wiele pozytywnych opinii, a jego obrazy trafiły do prywatnych i publicznych kolekcji na całym świecie.
W połowie lat 60. nastąpił gwałtowny zwrot w sztuce Kujawskiego. Zbliżył się do kręgu krytyków, poetów i malarzy skupionych wokół czasopisma "Opus International" i jego redaktora Jean-Clarence'a Lamberta. Porzucił abstrakcję i ponownie nawiązał do surrealistycznej wyobraźni, ale przetworzonej w kontekście współczesnego świata. Powrócił do figuracji. Początkowo inspirował się współczesnym otoczeniem i kliszami zaczerpniętymi z kultury masowej. Coraz częściej sięgał po monotypię, kalkomanię i serigrafię, techniki używane przez artystów pop kultury. Później w jego obrazach zagęściła się surrealistyczna poetyka pokawałkowanego ciała i erotycznych obsesji. Wkroczył z własnym przeżyciem i odrębnymi kształtami w świat sztuki Hansa Bellmera. Formy coraz bardziej efemeryczne nabrały przezroczystości muślinowej materii. Ten typ twórczości, skierowany wyraźnie ku sztuce końca wieku, będzie dominował aż po ostatnią dekadę minionego wieku.
Począwszy od lat 70. Kujawski żył w artystycznym osamotnieniu. Zerwał kontakty środowiskowe, odmawiał wystaw, tworzył więcej dla siebie i najbliższych przyjaciół unikając rozgłosu. Myślał o przeniesieniu się do Nowego Jorku. Zmarł w 1998 roku w Paryżu. W polskich zbiorach publicznych jest zaledwie kilkanaście prac artysty, podczas gdy kolekcje na świecie mają ich dziesiątki. Odnalezienie we Francji spuścizny artystycznej po tym wybitnym, zapomnianym w Polsce twórcy, pozwala przywrócić jego malarstwo polskiej historii sztuki.
Wystawa była prezentowana w Muzeum Narodowym w Poznaniu. Nowa wersja ekspozycji została przygotowana z inicjatywy Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie przez Zachętę Narodową Galerię Sztuki. Tytuł ekspozycji "Tylko wyobraźnia mówi o tym, co być może", cytat z André Bretona, podkreśla związki Kujawskiego ze środowiskiem surrealistów i ich koncepcją sztuki. W Warszawie prezentujemy około 300 prac artysty z różnych okresów jego twórczości zgrupowanych wokół kilku problemów: surrealizm, malarstwo gestu, malarstwo materii oraz nowa figuracja. Ekspozycji towarzyszy naukowy katalog liczący niemal 400 stron, w którym znajduje się 250 ilustracji kolorowych oraz cały zestaw wystawianych prac na fotografiach czarno-białych. Obok analitycznego eseju i licznych wspomnień pełna dokumentacja twórczości artysty. Kuratorem wystawy w Poznaniu i w Warszawie jest Andrzej Turowski, historyk sztuki, profesor Uniwersytetu Burgundzkiego we Francji.
Kurator: Andrzej Turowski
Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, pl. Małachowskiego 3, 00-916 Warszawa
Kontakt: www.zacheta.art.pl |
Wystawy aktualne | Archiwum wystaw 2003-2012
|
| |
|