 |
|
Jest to 15 już ekspozycja z tego cyklu wystaw organizowanych przez Muzeum Historyczne od 1992 r. Wystawa została przygotowana dzięki życzliwej zgodzie władz klasztornych. Dziękujemy wszystkim OO. Dominikanom, którzy przyczynili się do realizacji wystawy, a w szczególności: o. Przeorowi Jakubowi Kruczkowi, o. Przeorowi Adamowi Sulikowskiemu, o. Janowi Spieżowi, o. Zbigniewowi Krysiewiczowi, o. Markowi Miławickiemu. Wystawa wpisuje się w całoroczne uroczystości 750. rocznicy śmierci św. Jacka Odrowąża, pierwszego polskiego dominikanina, przypadającej w 2007 r.
Zakon Braci Kaznodziejów, Ordo Fratrum Praedicatorum (OP), został założony w 1 ćwierci XIII wieku przez św. Dominika Guzmana, dla szerzenia "słowem i przykładem" ewangelicznego apostolatu. Początkowo zgromadzenie lokalne, w bardzo krótkim czasie rozprzestrzeniło się na inne obszary. Fundację św. Dominika w Tuluzie zatwierdził papież Honoriusz III w latach 1216-1217. Dominikanie, tak nazwani popularnie od imienia swego założyciela, prowadzącą prace duszpasterskie, rekolekcje tak dla świeckich jak i dla duchowieństwa, opiekują się chorymi, wyjeżdżają na misje. Rola, jaką odegrał św. Dominik przy zakładaniu nowego zakonu w Europie, przypadła na ziemiach polskich św. Jackowi Odrowążowi. Czym dla św. Dominika była Tuluza, tym dla św. Jacka stał się stołeczny Kraków. Należy też zaznaczyć, że działalność św. Jacka to początek dziejów dominikanów zarówno w Zgromadzeniu, jak i w Polsce, a także na terenach obecnej Litwy, Białorusi i Ukrainy. Decydujący wpływ na drogę życiową Jacka wywarł jego krewniak, biskup krakowski Iwo Odrowąż. On to w 1220 r. wysłał Jacka wraz z grupą kanoników do Rzymu, gdzie spotkał ich wielki zaszczyt - do zakonu przyjął ich sam św. Dominik. Do Krakowa przybyli w dniu Wszystkich Świętych w 1222 roku. Z tą datą rozpoczynają się dzieje dominikanów w Polsce. Biskup najpierw usadowił ich na Wawelu, a niedługo potem przekazał dominikanom kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy. Odtąd w tej świątyni oo. Dominikanie przebywają nieprzerwanie aż do dzisiejszego dnia. Św. Jacek Odrowąż zmarł w opinii świętości 15 sierpnia 1257 r. w klasztorze dominikanów w Krakowie. W 1594 r. papież Klemens VIII zaliczył go w poczet świętych.
Na wystawie pokazujemy różnego rodzaju pamiątki naszej przeszłości wypożyczone z krakowskiego klasztoru OO. Dominikanów. Do tej pory nie były one nigdy pokazywane w takim wyborze poza murami klasztornymi. Jest to więc jedyna okazja, aby się z nimi zapoznać. Do najcenniejszych dzieł malarskich należą dwie kwatery tzw. tryptyku dominikańskiego, malowane z obu stron. pochodzące z około 1465 r., przedstawiające Pokłon Trzech Króli i Biczowanie oraz Ostatnią Wieczerzę i Zwiastowanie. Wśród innych obrazów wspomnijmy m.in.: Anioły karmiące św. Dominika i jego uczniów autorstwa Tomasza Dolabelli z 1 poł. XVII w.; Koronacja Matki Boskiej z 1 ćw. XVI w., renesansowy, wzorowany na drzeworycie Albrechta Dürera; Głowa Marii, także wzorowany na obrazie A. Dürera z 1512 r.; Drzewo genealogiczne św. Dominika i dominikanów, późnorenesansowy z 1608 r.; Św. Juda Tadeusz, malowany przez Łukasza Orłowskiego w 1751 r.; epitafium Macieja Lawendy, stolarza krakowskiego zmarłego w 1578 r. Z 1813 r. pochodzi obraz Michała Stachowicza przedstawiający Wizję św. Zofii. Z kolei jego syn, Teodor Baltazar Stachowicz, jest autorem czterech dokumentacyjnych obrazów przedstawiających wnętrze kościoła dominikanów przed i podczas pożaru w 1850 r. Wśród rzeźb wymieńmy: Chrystusa Frasobliwego i Chrystusa Zmartwychwstałego, obie z 1 ćwierci XVI w., Z końca XIV w., pochodzi alabastrowa figurka Matki Boskiej zwanej Jackową. Mało znana jest rzeźba Konstantego Laszczki z 1915 r. - projekt sarkofagu Iwona Odrowąża, nawiązującego do średniowiecznych tumb grobowych. Bogato reprezentowane jest rzemiosło artystyczne. Pośród relikwiarzy miejsce naczelne zajmuje relikwiarz puszkowy na głowę św. Jacka, wg tradycji król Zygmunt III Waza ofiarował go dominikanom jako wotum za zwycięstwo pod Smoleńskiem w 1611 r. Kolejne to przykładowo: relikwiarz Krwi Chrystusa z początku XV w., św. Teodory z 2 poł. XV w., Drzewa Krzyża Świętego, wykonany w 1637 r. w Wilnie, św. Dominika z 2 ćw. XVIII w., św. Tomasza z Akwinu z początku XVIII w.
Do najwspanialszych wyrobów złotnictwa zaliczyć należy późnobarokową monstrancję wykonaną w 1756 r., pochodzącą z klasztoru w Podkamieniu. W zwieńczeniu umieszczony został wieniec ślubny z XVI w., wedle tradycji należący do królowej Bony. Spośród kielichów mszalnych warto zwrócić uwagę na kilka z 2 poł. XIX w., wykonanych przez złotników krakowskich: Piotra Seipa, Antoniego Lewkowicza, Władysława Glixelli. Importem z południowych Niemiec są dwa XV-wieczne dzbany oraz misa z początku XVI w. W klasztorze dominikanów znajdują się też ceramiczne płytki posadzkowe z XIII w. z motywami plecionki, roślin i zwierząt. Bardzo okazale prezentują się księgi liturgiczne: mszały, antyfonarze, graduały, psałterze z XIV-XVII w. Wiele z nich ozdobionych jest pięknymi miniaturami i inicjałami. Okazałą kolekcję stanowią dyplomy, szczególnie cenne są te, które wyszły z kancelarii naszych władców, m.in.: Kazimierza Wielkiego, św. Królowej Jadwigi, Władysława Jagiełły, Władysława Warneńczyka, Kazimierza Jagiellończyka, Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta, Stefana Batorego, Zygmunta III Wazy, Augusta III Sasa. Dominikanie posiadają ogromny zbiór tkanin kościelnych. Do najcenniejszych zaliczyć należy haftowaną pretekstę, wykonaną być może w Czechach ok. 1380 r. Z końca XV w. pochodzi kapa i pary dalmatyk, wykonany z altembasu florenckiego. Wielkiej urody jest renesansowy ornat z początku XVI w. z altembasu, z kolumną składającą się z trzech medalionów z Matką Boską i świętymi oraz z wazonów. Z altembasu hiszpańskiego z XVI wieku wykonano garnitur (kapa ornat, dwie dalmatyki), wedle klasztornej tradycji z daru Jana Sobieskiego. Z XVIII w. pochodzi garnitur z francuskiego aksamitu; wg tradycji wykonano go z całunu żałobnego cesarzowej Marii Teresy. Cennymi zabytkami są też chorągwie kościelne. Jedna została wykonana po 1648 r. i przedstawia wizję św. Jacka, druga pochodzi z 1636 r. i przedstawia Madonnę z Dzieciątkiem i dwoma świętymi dominikańskimi.
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Sale wystawowe Pałacu "Krzysztofory", Rynek Główny 35, Kraków
Kontakt: www.mhk.pl |