 |
|
Portrety rzeźbione przez Xawerego Dunikowskiego, w przeciwieństwie do kompozycji symbolicznych, były bardzo wysoko oceniane przez współczesnych. "Rzeczywiście p.Dunikowski posiada niezaprzeczalny talent rzeźbiarski, ma poczucie kształtu i ten dar istotnego plastyka, który sprawia, ze glina pod jego palcami dematerializuje się prawie staje się żywem ciałem, tem w ogóle, czem ją artysta chce uczynić. Czuć to w doskonałym portrecie artysty p. Szczyglińskiego, ujętym w półfigurze z rękoma w kieszeniach, w portrecie żywym i pełnym wyrazu; czuć to w kilku głowach i maskach, które artysta chciał pojąć po rzeźbiarsku, tudzież w szczerze odczutym portrecie matki"- pisano w 1905 roku.
We wczesnym okresie, który Dunikowski nazywał "impresjonizmem optycznym" rzeźbił portrety uczuciowo i żywiołowo. Były to głównie wizerunki przyjaciół i znajomych, których lubił i podziwiał. Ludzi, z którymi spędzał czas w krakowskich kawiarniach (Paonie i Jamie Michalikowej). Były to portrety tworzone nie na zamówienie lecz z wewnętrznej potrzeby artysty.
Sytuacja zmieniła się, kiedy w 1915 roku Dunikowski, zwolniony z Legii Cudzoziemskiej, osiadł w Paryżu. Pozbawiony środków finansowych przyjmował zlecenia na rzeźby portretowe. Jego klientelą stały się bogate Amerykanki, dzięki którym "miał na szampana i drogie lokale". Nadal jednak rzeźbił portrety przyjaciół m.in. Jana Rubczaka, Jana Januszewskiego, Zygmunta Zaleskiego, Wiktora Poznańskiego. Wówczas poznał słynnego fryzjera Antoine'a Cierplikowskiego, z którym połączyła go serdeczna przyjaźń trwająca do śmierci rzeźbiarza.
W dwudziestoleciu międzywojennym artysta przede wszystkim koncentrował się na monumentalnych kompozycjach. Poza cyklem Głów Wawelskich tylko sporadycznie tworzył rzeźbiarskie portrety. Jednym z nielicznych jest wizerunek biskupa Arkadiusza Lisieckiego. W latach 30. tworzył malarskie portrety córki - Marii Xawery. Po zakończeniu II wojny światowej pochłonięty pracą nad pomnikami, znajdował także czas na portretowanie znajomych.
"Sztuka jego surowa jest, dostojna i poważna (...) Charakterystyka tak silna i dosadna, ze nie cofa się nawet przed deformacją, choćby w portretach kobiecych. Indywidualność portretu często podkreślona nieznacznym zwrotem głowy, który danej postaci użycza znamion życia i wewnętrznych procesów psychicznych" - pisał w monografii artysty Mieczysław Treter
Wystawa w Królikarni jest pierwszą próbą pokazania niezwykle bogatej i różnorodnej twórczości portretowej Dunikowskiego. Eksponowane rzeźby reprezentują wszystkie okresy twórczości tego wybitnego artysty. Wśród nich są znane i cenione m.in. Portret Henryka Szczyglińskiego (1898), Matka (1899), Kazimierz Kamiński (1907), ale także nieczęsto bądź nigdy dotychczas nie wystawiane m.in. Portret Jakuba Glassa (1910), Portret młodej kobiety (ok. 1910), Portret Sary Lipskiej, Alfreda Lubelskiego, Witolda Poznańskiego, Jana Rubczaka z lat 1917-1920 oraz Portret Alicji Fiszmanowej (1958) i po raz pierwszy prezentowane portrety: Zygmunta Zaleskiego (1919) i Igancego Hennera (ok. 1960)
Kurator wystawy - Joanna Torchała
Królikarnia. Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie, ul. Puławska 113a, 02-707 Warszawa
Kontakt: www.krolikarnia.mnw.art.pl |