 |
|
Wszystkie prace Józefa Gielniaka, jednego z najwybitniejszych polskich grafików współczesnych, można będzie zobaczyć w kwietniu i maju we wrocławskim Muzeum Narodowym. Wystawę zorganizowano z okazji 75. rocznicy urodzin i 35. rocznicy śmierci artysty.
Twórczość Józefa Gielniaka już za jego życia uznawana była przez krytyków za zjawisko unikatowe w skali światowej. Klimat jego dzieł nasuwał skojarzenia z pracami Boscha, Ensora, Gaudiego, utworami Kafki, Schulza a przede wszystkim z "Czarodziejską górą" Tomasza Manna. Do Bukowca, gdzie przebywał w sanatorium i tworzył "pielgrzymowali" ludzie kultury zafascynowani jego grafikami, a jego prace wystawiano na całym świecie. Mariusz Hermansdorfer dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu i kurator wystawy postanowił wykorzystać przypadające w tym roku rocznice urodzin i śmierci tego wybitnego artysty i przypomnieć jego twórczość.
Józef Gielniak urodził się w rodzinie polskich emigrantów we Francji, tam skończył szkołę średnią, przez rok studiował w słynnej Ecole des Beaux Arts w Vallenciennes. Do Polski przyjechał w 1950 roku z zamiarem studiowania na wydziale Konsularno-Dyplomatycznym w Warszawie. Ze swoich planów musiał jednak zrezygnować z powodu choroby płuc. W wieku 21 lat trafił do sanatorium przeciwgruźliczego w Bukowcu koło Kowar na Dolnym Śląsku i tam spędził prawie całe dorosłe życie, tam powstały wszystkie jego grafiki. Opiekunem artystycznym Gielniaka był prof. Stanisław Dawski rektor PWSSP we Wrocławiu, który zainteresował się jego pierwszymi pracami i jak wspominał Gielniak "wywołał jego twórczość". Najważniejsze cykle Gielniaka to "Sanatorium", "Improwizacje" i "Improwizacje dla Grażynki". W cyklu "Sanatorium", który można nazwać poetycką kroniką miejsca, ograniczył liczbę motywów do jednego - do miejsca swego pobytu. W pierwszych pracach pokazuje sanatorium od zewnątrz, fascynuje go zwłaszcza jeden z budynków: bajkowy, dziwny, a równocześnie bardzo realny, ozdobiony wieloma wieżyczkami i wykuszami, o dekoracyjnych wykrojach okien i drzwi. Ostatnie grafiki cyklu pokazują symbiozę wnętrza budowli z otaczającą go przyrodą. Długie pędy roślin, ostre liście krzewów tworzą jedność z organizmami pacjentów sanatorium, z narzędziami chirurgicznymi (które uważny widz wypatrzy w tych pracach). "Kiedy zaczął interpretować widok sanatorium i otaczającego go parku, zaczął tworzyć metaforę losu ludzkiego, pokazywał swoje zmagania z życiem i zarazem swój zachwyt nad nim" - wyjaśnia Mariusz Hermansdorfer. Dwa najbardziej wstrząsające linoryty Gielniaka to: "Przeciwko chorobom" i "Podróż dookoła karty gorączkowej". Pierwsza inspirowana była drzeworytniczymi znakami magicznymi służącymi do odpędzania chorób. Druga, którą Gielniak nazwał notatnikiem, powstawała w czasie nasilenia choroby, kiedy właściwie nie wstawał z łóżka. Jak mówił, są tam "reminiscencje sal zabiegowych i operacyjnych, korytarzy i cała masa takich przykrych rzeczy".
Gielniak tworzył w technice linorytu, swoje kompozycje graficzne wycinał w linoleum - materiale najmniej podatnym dla wirtuozerii technicznej. Andrzej Jakimowicz tak opisuje warsztat Gielniaka "sklepany z deszczułek pulpit oparty wprost na kolanach, na nim miękki prostokąt linoleum, jeden jedyny rylec (do tego drzeworytniczy) - ot i cały warsztat artysty. A więc nie na technicznych udoskonaleniach opiera się niezwykła, nie dająca się imitować, pajęczynowa tkanka linorytów Gielniaka".
Wrocławska wystawa ma układ chronologiczny i prezentuje wszystkie 68 prac Józefa Gielniaka ( Muzeum Narodowe we Wrocławiu jest jedną z trzech placówek posiadających komplet dzieł tego artysty). Wystawie towarzyszy publikacja Mariusza Hermansdorfera, w której czytelnik znajdzie reprodukcje wszystkich prac Gielniaka, esej wprowadzający, kalendarium wzbogacone wypowiedziami na temat artysty (m.in. Stanisława Lema i Stanisława Grochowiaka) , a przypisy do tego kalendarium stanowią najpełniejszą bibliografię na temat twórczości Józefa Gielniaka.
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Pl. Powstańców Warszawy 5,
50-153 Wrocław
Kontakt: www.mnwr.art.pl |