WZORNICTWO PRL

Nazwa AKAT-1 tranzystorowy analizator równań różniczkowych Projekt obudowy Emil Cieślar, Andrzej Wróblewski, Olgierd Rutkowski, Stanisław Siemek (ASP) Projekt techniczny inż. Jacek Karpiński, inż. Janusz Tomaszewski (IPPT PAN) Producent: Instytut Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk Rok produkcji 1959 Materiał metal, szkło, tworzywo sztuczne

W historii rodzimego wzornictwa przemysłowego niewiele było przedmiotów, których projekt i wykonanie tak bardzo wyprzedziłyby obowiązujące wówczas mody i zasady. Niewiele jest również takich, które mimo upływu lat, nadal pobudzają wyobraźnię i stanowią obiekt gorącego pożądania. Opisywany przedmiot należy oceniać w dwóch różnych, a jednak nierozłącznych aspektach - technicznym i plastycznym (wizualnym). Od strony technicznej, AKAT-1 był pierwszym w świecie tranzystorowym analizatorem równań różniczkowych, czyli mówiąc ludzkim językiem, rodzajem komputera analogowego wykonującym określone obliczenia matematyczne. Co istotne, zaprojektowany i zbudowany został w Polsce przez inżynierów Jacka Karpińskiego i Janusza Tomaszewskiego, pracowników naukowych Zakładu Analogii Instytutu Podstawowych Problemów Techniki (IPPT). Obudowa tego unikalnego instrumentu zaprojektowana została w legendarnych Zakładach Artystyczno-Badawczych Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i była dziełem Emila Cieślara, Andrzeja Wróblewskiego, Olgierda Rutkowskiego i Stanisława Siemka. Nowatorskim na owe czasy rozwiązaniem projektu plastycznego było scalenie wszystkich funkcji maszyny liczącej w jednolitej, spójnej przestrzennie i szalenie atrakcyjnej wizualnie formie, którą dziś można by określić mianem "desktop". Jednostka centralna, panel sterujący i monitor skomponowane zostały w jedno, zajmujące niewiele miejsca urządzenie, które po dziś dzień budzi szacunek dla inteligencji i wyobraźni plastycznej projektantów jak i niepohamowaną chęć posiadania owego przedmiotu we własnym domu - w przeciwieństwie do pierwotnych funkcji - mogącego pełnić rolę diznajnerskiego gadżetu. Patrząc dziś na lekko już podniszczony i zaniedbany egzemplarz AKAT-1, eksponowany w fatalnych warunkach w Muzeum Techniki w Warszawie, trudno oprzeć się wrażeniu, że mamy do czynienia z przedmiotem żywcem przeniesionym z planu filmowego "Star Trek" czy innej fantastyczno-naukowej bajki w rodzaju "Kosmos 1999". Należy wówczas pamiętać, że kultowa już seria filmów poświęconych przygodom załogi krążownika Enterprise powstała w 1966 roku zaś w Polsce Ludowej, siedem lat wcześniej, działała grupa znakomitych inżynierów, projektantów i wizjonerów, których potencjał intelektualny został w peerelu po prostu zmarnowany.

Foto i opracowanie © 2010 Paweł Giergoń

Bibliografia:
Marek Sadzewicz, Matematyka i rzeczywistość, Stolica 1963 nr 16
Magda Kochanowska, Wzornictwo, Powinność i bunt, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie 1944-2004