Dokładna data urodzin Kacpra Bażanki pozostaje nieznana, przyjmuje się, że miało to miejsce około 1680 roku. Nie wiadomo niczego na temat jego miejsca urodzenia ani rodziców. Nawet samo nazwisko Bażanka nie figuruje w żadnych herbarzach szlacheckich, dlatego część badaczy przyjmuje, że był to raczej przydomek. Najprawdopodobniej na początku XVIII wieku rozpoczął on studia w rzymskiej Akademii św. Łukasza, brak jednak informacji, czyim był uczniem. Pewny jest jedynie udział Bażanki w drugim konkursie klementyńskim w 1704 roku, w którym otrzymał pierwszą nagrodę w najbardziej prestiżowej klasie. Jest niemal pewne, że przez pewien czas kształcił się w pracowni Andrei Pozza, gdyż interwencja tego ostatniego zaważyła na oczyszczeniu Bażanki z zarzutów szpiegostwa, jakie postawiono mu w czasie jego powrotu do Polski w 1705 roku. Kolejne wzmianki o Bażance pochodzą już z drugiej dekady XVIII wieku.

W 1711 roku architekt rozpoczął prace nad odbudową zniszczonego przez pożar zespołu klasztornego norbertanek w podkrakowskich Imbramowicach. Realizacja ta, której kolejne etapy nadzorował Bażanka aż do końca swego życia, jest - jak zgodnie przyznaje większość badaczy - dziełem życia architekta. Szczególnie interesujący jest kościół imbramowicki, którego wystrój i architektura stanowią integralną całość zgodnie z zasadami, które Bażanka wyniósł z wykładów i dzieł rzymskiego mistrza - Andrei Pozza. Polski architekt z wielką biegłością posłużył się również efektami luministycznymi, takimi jak studnia świetlna oraz zespoły zwierciadeł. Całe jednorodne założenie było niewątpliwie projektem Bażanki, zarówno znany tylko z imienia malarz Wilhelm zwany Włochem, twórca malowidła na sklepieniu, jak i odpowiedzialny za rzeźbę Antoni Frączkiewicz wykonywali swe prace według ścisłych wskazówek architekta.

W 1711 roku Bażanka objął stanowisko doradcy artystycznego biskupa krakowskiego Kazimierza Łubieńskiego na czas jego podróży wizytacyjnych. Z tego samego roku pochodzi przypisywany architektowi nagrobek wojewody podlaskiego Stefana Branickiego znajdujący się w kościele farnym w Białymstoku. W 1712 Bażanka otrzymał kolejne zlecenie - tym razem budowy Domku Loretańskiego przy klasztorze kapucynów w Krakowie (fundacja Wojciecha Dembińskego - chorążego zatorskiego). Z rokiem 1714 wiąże się początek jednej z najważniejszych realizacji Bażanki - kościoła OO. Pijarów w Krakowie. W świątyni tej artysta po raz kolejny wykorzystał camera di luce do podświetlenia ołtarza głównego (efekt stosowany m.in. przez Berniniego). Prace przy budowie kościoła przerwano w 1727 roku, fasadę wzniósł w latach 1759-61 Franciszek Placidi.

Ok. 1712 roku Kacper Bażanka nawiązał kontakt z ks. Dominikiem Lochmanem, który wkrótce stał się jednym z jego głównych protektorów. W 1716 Lochman rozpoczął restaurowanie kolegiaty sandomierskiej, powierzając najprawdopodobniej prace Bażance, jednak brak archiwaliów i późniejsze przebudowy uniemożliwiają weryfikację tej tezy. W tym samym roku, wykonany został zaprojektowany przez Kacpra Bażankę, pomnik nagrobny rodziny Brzechffów w kościele ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie, nawiązujący do dzieł Carla Fontany. W 1720 roku w tym samym kościele ustawiony został nagrobek rodziny Branickich, będący dalekim echem pomników nagrobnych Medyceuszów autorstwa Michała Anioła.

Bażanka brał też prawdopodobnie czynny udział w procesie barokizacji katedry krakowskiej. Przypisuje mu się projekt monumentalnego hełmu wieży zegarowej z posągami świętych patronów Rzeczypospolitej, zrealizowany ok. 1718 roku. W drugiej połowie drugiej dekady XVIII wieku powstał, również przypisywani Kacprowi Bażance, kościół w Młodzawach. W latach 1719-28 wzniesiono kościół Misjonarzy na Stradomiu w Krakowie, obok zespołu imbramowickiego, najwybitniejsze dzieło Bażanki, silnie inspirowane architekturą rzymską - wnętrze wzorowane jest na projektowanej przez Francesco Borrominiego kaplicy Trzech Króli przy Palazzo di Propaganda Fide, zaś fasada powtarza schemat kościoła San Andrea al Quirinale, autorstwa Gianlorenzo Berniniego.

Kolejną potwierdzoną archiwalnie realizacją Bażanki związaną z kościołem ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie było ogrodzenie świątyni od strony ulicy Grodzkiej wykonane w latach 1721-1722. Przed fasadą ustawione zostały figury dwunastu apostołów autorstwa rzeźbiarza jezuickiego Dawida Heela. Projekt stanowi dowód biegłości Bażanki w dziedzinie geometrii i korektur optycznych. Architekt ustawił figury na wysokich cokołach na planie rombu, porozstawiał je parami w różnych odległościach od siebie. Zabiegi te sprawiły, że fasada kościoła, ustawiona ukośnie względem osi ulicy, uległa optycznemu "wyprostowaniu", zaś same figury, ustawione na tle monumentalnej elewacji zdają się być ustawione na równo rozstawionych cokołach na planie kwadratu. Od 1722 roku Bażanka kierował prawdopodobnie pracami architektonicznymi w kaplicy bpa Szaniawskiego w katedrze krakowskiej. Jego autorstwu przypisuje się marmurowy ołtarz oraz okazały nagrobek biskupa Konstantego Felicjana Szaniawskiego.

Bażance przypisuje się również projekt niezachowanego ołtarza tzw. maturalnego, ustawionego prawdopodobnie 1724 roku w katedrze we Fromborku. Ostatnim potwierdzonym archiwalnie dziełem architekta jest ołtarz Zwiastowania z kościoła Mariackiego w Krakowie, wcześniej przypisywany Placidiemu, pochodzący z 1726 roku. Kacper Bażanka zmarł nagle w Tarnowie 21 stycznia 1726 roku. Został pochowany w kościele ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie, w kaplicy św. Michała Archanioła. Wywarł on wielki wpływ na architekturę pierwszej połowy XVIII wieku, głównie w Małopolsce. Istnieją przesłanki sugerujące, że był on nauczycielem architekta Pawła Giżyckiego.

Najważniejsze realizacje:

1704 - zwycięstwo w II konkursie klementyńskim w Rzymie.
1711 - początek odbudowy kościoła i klasztoru norbertanek w Imbramowicach (prace zakończono w roku 1731);
1711 - castrum doloris na uroczystości pogrzebowe Stefana Branickiego w kościele śś. Piotra i Pawła w Krakowie;
1711 - nagrobek wojewody podlaskiego Stefana Branickiego w farze białostockiej;
1712 - Domek Loretański przy klasztorze kapucynów w Krakowie;
1714 - początek budowy kościoła OO. Pijarów w Krakowie (prace przerwane w 1727 r. w związku ze śmiercią Bażanki);
1716 - nagrobek rodziny Brzechffów w kościele ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie;
1716 - prawdopodobny udział w restaurowaniu katedry w Sandomierzu;
ok. 1718 - hełm Wieży Zegarowej katedry krakowskiej;
1719-28 - budowa kościoła Misjonarzy na Stradomiu w Krakowie;
1720 - nagrobek rodziny Branickich w kościele ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie;
1721-22 - ogrodzenie kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie od strony ulicy Grodzkiej;
1722 - początek prac architektonicznych w kaplicy bpa Szaniawskiego w katedrze krakowskiej;
ok. 1724 - ołtarz tzw. maturalny w katedrze we Fromborku (niezachowany);
1726 - ołtarz Zwiastowania w kościele Mariackim w Krakowie.

Opracowanie: Mateusz Łepkowski
Foto: Michał Kurzej, Paweł Giergoń

Bibliografia: O. Zagórowski, Architekt Kacper Bażanka, "Biuletyn Historii Sztuki", t. XVIII: 1956